Het ‘landsbelang’ volgens Louis van Gaal

Vier jaar na dato gaan de gordijnen open die verhulden wat zich zoal afspeelde binnen en rond Oranje bij het WK van 2014. In het boek De Hand van Van Gaal schetst NRC-journalist Hugo Logtenberg vooral de eer die Louis van Gaal toekomt voor de derde plaats. ‘Dit monumentje in boekvorm heeft Louis van Gaal wel verdiend’, stelt recensent Paul Onkenhout in De Volkskrant.

In de reconstructie van twee jaar Van Gaal bij Oranje gaat het niet alleen over de omgangsvormen van Van Gaal, zijn aanpak en zijn strategie. Het boek maakt ook veel duidelijk over de onderlinge verhoudingen; binnen de spelersgroep, tussen coach en spelers, tussen coach en staf.

Heel veel aandacht is er ook voor de media en de ergernis van Van Gaal daarover. Hugo Logtenberg (onderzoeksjournalist bij NRC) oordeelt zelf niet nadrukkelijk over de ‘Oranje-watchers’. Hij laat de publicaties zijn werk doen en citeert gretig uit wat zijn informanten hem vertelden. Circa vijftig bronnen waren de auteur van dienst, deels anoniem. Louis van Gaal werkte ruimhartig mee. Hij liet zijn stafleden vrijelijk hun zegje doen, terwijl heel wat spelers evenmin hun mond op slot hielden.

Zo ontstond een interessant boek dat in 256 pagina’s belicht hoe Oranje vanuit een kansloos geachte situatie zomaar de finale had kunnen halen. Alsof hij als een ‘vlieg op de muur’ alles van nabij mocht volgen, tekent Logtenberg de getuigenissen chronologisch op. Hij kon daarvoor putten uit mails plus dagboeken van de stafleden, eigen interviews en andere publicaties.

Op de WK-route van Oranje is Van Gaal het baken, dat blijft geloven in de kansen op succes. Daarvoor trotseert hij de kritiek in de media die de gekozen speelstijl als verraad aan de klassieke waarden van de Hollandse School afschilderen. De media-ergernis van Van Gaal, én van zijn echtgenote Truus, richt zich vooral op de tv-talkshow met Johan Derksen en René van der Gijp, de interviewtjes met Hans Kraay junior (vooraf aan het WK) plus de wijze waarop de Telegraaf oordeelt.

In die strijd tussen coach en media moet Kees Jansma, de perschef van Oranje, zich voortdurend de pispaal voelen. Tot ongenoegen van Van Gaal lukt het Jansma geen moment om de kritische media tot een andere koers te bewegen. Zo organiseert Jansma in 2013 tijdens een oefentrip een informeel gesprek in Peking, bedoeld om de relaties te normaliseren. Van Gaal blijkt ook dan een ijskoude hork te willen blijven die Willem Vissers (De Volkskrant) toeblaft:  ‘Wat ben jij toch een vervelend mannetje.’

Professioneel en eigengereid als hij toch is, blijft Van Gaal zijn opvattingen uitdragen waar dat kan, op persconferenties en in één-op-één-interviews. Maar álle journalisten overtuigen, dát lukt hem niet. ‘Ze denken niet in het landsbelang, Kees’, zucht hij tegen Jansma, die daarover schamper moet lachen. ‘Landsbelang? Dat is hun taak helemaal niet, Louis’, reageert Jansma, waarop Van Gaal ontploft: ‘Ik vraag me af wat jij er als perschef eigenlijk aan doet om die negatieve berichtgeving positief te beïnvloeden.”

Van Gaal’s vrouw Truus ontdekt dat ook anderen binnen De Telegraaf, buiten de sportredactie, de kritische benadering niet kunnen ombuigen. Het komt zelfs zo ver dat Valentijn Driessen, chef voetbal bij De Telegraaf, zich op het WK geboycot voelt tijdens persconferenties. Hoe vaak hij ook zijn hand opsteekt, geen enkele keer nog mag hij een vraag stellen. Zelfs het Jeugdjournaal krijgt voorrang. Driessen vermoedt daarin de hand van Jansma, als verlengstuk van de hand van Van Gaal.  ‘Vuile rat dat je bent. Dat heb jij allemaal ingestoken’, bijt hij Jansma toe, waarop de perschef van Oranje reageert met: ‘Ik ga er niet over wie het woord krijgt, Valentijn. Dat is de FIFA.’

Opmerkelijk is hoe sterk de (selectieve) kritiek binnen de media Van Gaal blijft beroeren. Over de NOS wordt in het boek nauwelijks geschreven, over het AD, de Volkskrant en NRC evenmin. In een poging Van Gaal wat milder te stemmen, laat Jansma hem een artikel lezen waarin Trouw-journalist Henk Hoijtink begrip opbrengt voor de keuzes van Van Gaal. ‘Dat Van Gaal naar een nieuwe weg is gaan zoeken, is begrijpelijk gezien het magere gehalte van Oranje in de verdediging en op het middenveld’, schrijft Hoijtink. ‘Leuk, Kees, maar wie leest die krant nog?’, reageert Van Gaal slechts.

Aan waardering blijkt Van Gaal dan, in de hitte van het WK, nog niet toe te zijn. Daarvoor moest kennelijk dit boek verschijnen.

HENK MEES