Nieuws

Kerkdienst verdringt Tour-euforie rond Jan Janssen

Wie kan het zich voorstellen? In 1968 doet de NOS-tv (dan nog NTS geheten) voor het eerst live verslag van de Tour de France, vooral omdat met Jan Janssen voor het eerst een Nederlander de eindzege behaalt. De Nederlandse tv-kijker mag maar kort meekijken. Vlak voor de huldiging begint, wordt de reportage afgebroken want vanuit Noordwijkerhout moet een kerkdienst worden uitgezonden.

De herinneringen daaraan zijn door Ard Heuvelman opgetekend in het boek ‘Wielerreuzen van de weg’. De titel suggereert een epos over de vedetten in het wielrennen, het zoveelste boek in dit genre. Ze komen ook allemaal aan bod, van Gerrit Schulte tot Peter Sagan. Maar de basis van dit boek is toch nadrukkelijk de relatie tussen renners, commercie én media.

Ard Heuvelman heeft als auteur daarvoor grondig geput uit een groot deel van de meer dan de tweeduizend boeken die over wielrennen zijn verschenen in Nederland en België, veel digitale bronnen, kranten en tijdschriften. Heuvelman (1950), mediapsycholoog en wielerliefhebber, was tot zijn pensionering werkzaam als onderzoeker voor de Stichting Teleac en de dienst Kijk en Luisteronderzoek van de NOS. Ook was hij hoofddocent aan de Universiteit Twente.

Vanuit zijn achtergrond schetst Heuvelman nauwgezet de ontwikkelingen in het wielrennen, steeds gekoppeld aan de rol van commercie en media hierin. Bijzonder is het om nu te lezen hoe anders de tv vijftig jaar geleden met wielrennen omging.

Tijdens de afsluitende en beslissende tijdrit in de Tour van 1968 werd de uitzending zelfs regelmatig onderbroken voor zwemwedstrijden in Utrecht. Heuvelman: ‘En vlak voordat Jan Janssen als winnaar gehuldigd zal worden, stopt de uitzending. Om vijf uur staat immers de vakantiekerkdienst in Noordwijkerhout gepland. Van de huldiging en de ereronde van de dolgelukkige Janssen en de dolenthousiaste Nederlandse supporters ziet de kijker niets. Zij moeten het dan maar doen met het enthousiaste radiocommentaar van Theo Koomen. Naar schatting zeven miljoen Nederlandse luisteraars zijn getuige van een snikkende Janssen en een huilende Koomen. Niet eerder dan in de reguliere sportuitzending van half acht ’s avonds wordt een interview met onze eerste Tourwinnaar getoond.’

Hoewel de Franse tv (én onder meer ook de Belgische tv) al vanaf 1963 de laatste 30 kilometer van  elke Touretappe uitzendt, beperkt de Nederlandse tv zich in 1968 nog tot samenvattingen in de avonduren. Méér aandacht achtte Bob Spaak, hoofdredacteur van NTS Sport, niet nodig volgens Ard Heuvelman. Hij schrijft daarover: ‘Bob Spaak had een sterke voorkeur voor voetbal, atletiek en vooral schaatsen. Dat ‘hardfietsen’ vond hij maar niks. Uiteindelijk stemde hij, op aandringen van zijn redacteuren, toe in een rechtstreekse uitzending van de laatste twee etappes van de Tour van 1968 op zaterdag en zondag, waarbij Fred Racké het commentaar leverde. Die zondag won Janssen de Tour voor miljoenen kijkers. De kijkcijfers openden Spaak de ogen en een gevolg was dat het aantal live sportreportages drastisch werd opgevoerd en vanaf dat moment zijn alle Touretappes live uitgezonden.’

In het boek schrijft Heuvelman ook dat Bob Spaak nogal wat bedenkingen had bij verslaggevers als Theo Koomen en Jean Nelissen die voor het wielrennen werden ingezet. In die tijd moest de NTS nog gebruik maken van verslaggevers van de diverse omroepen, zoals Theo Koomen van de KRO, en dagbladjournalist Jean Nelissen, als freelancer, omdat er nog onvoldoende wierenspecialisten beschikbaar waren. Heuvelman: ‘Theo Koomen beschouwde hij als een entertainer, niet als een serieuze journalist. Hij kon echter niet meer om de populariteit van Theo heen. Jean Nelissen wilde hij niet voor de camera zetten, want die sprak Limburgs en was slecht gekleed.’

Het boek ‘Wielerreuzen van de weg, feuilleton van de wielersport’ (222 pagina’s) is uitgegeven door de Nederlandse Sportliteratuur Uitgeverij, waar ook recensie-exemplaren verkrijgbaar zijn. Het boek kost € 19,95 euro.

HENK MEES